Zasady etyki publikacyjnej

Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster” w swojej działalności wydawniczej stosuje zasady etyczne i procedury zalecane przez Komitet ds. Etyki Publikacyjnej (COPE – Comittee on Publication Ethics). Szczegóły tych zasad określa algorytm postępowania w sytuacji wykrycia nierzetelności.

Stowarzyszenie stawia sobie za cel gwarancję najwyższej możliwej jakości publikowanych tekstów naukowych oraz wspieranie i rozpowszechnianie rzetelności naukowej na najwyższym poziomie. Dlatego stosujemy procedury wykrycia nieuczciwości naukowej, która stanowi poważne naruszenie standardów i norm integralności naukowej oraz akademickiej, godząc w rzetelność i niezależność naukową autora i wydawcy.

Zasady etyczne obowiązujące Stowarzyszenie

Zasada odpowiedzialności – Wydawca przestrzega przyjętych procedur, zwłaszcza dotyczących procesu recenzji (wewnętrznej i zewnętrznej), odpowiada za realizację zasady rzetelności naukowej, zwłaszcza w zakresie przeciwdziałania nieuczciwości naukowej.

O publikacji decyduje wyłącznie jej wartość naukowa potwierdzona rzetelnymi procedurami recenzenckimi. Czynniki takie, jak rasa, narodowość, wyznanie, płeć lub orientacja seksualną autorów nie mają żadnego wpływu na decyzję wydawcy. Ta może być warunkowana pozamerytorycznie jedynie ze względów ekonomicznych.

Wydawca nie może bez zgody Autora wykorzystać w żaden sposób tekstu, co do którego została podjęta decyzja o jego niepublikowaniu.

Wydawca podejmuje decyzję o odrzuceniu/wycofaniu tekstu naukowego, na podstawie pełnej zebranej dokumentacji z materiałem dowodowym w przypadku:

  • sfabrykowania przez autora danych w zgłoszonym/opublikowanym manuskrypcie;
  • gdy wyniki badań zostały już wcześniej opublikowane w innej publikacji naukowej bez odpowiedniego odesłania, uzasadnienia (przypadki podejrzenia o zbędną, zduplikowaną publikację);
  • plagiatu polegającego na wykorzystaniu dużych fragmentów tekstu lub danych bez uznania autorstwa, zaprezentowanych tak, jakby były autorstwa plagiatora;
  • uzasadnionych zastrzeżeń etycznych dotyczących manuskryptu (np. brak zgody komisji etycznej, zastrzeżenia dotyczące zgody pacjenta lub jego ochrony, zastrzeżenia dotyczące testów na zwierzętach).

Wydawca w każdym przypadku wykrycia nieuczciwości naukowej informuje o zaistniałej sytuacji przełożonych Autora lub osobę odpowiedzialną za nadzór nad opisywanymi badaniami, a także wydaje oficjalne oświadczenie o wycofaniu publikacji, które otrzymują wszystkie włączone w sprawę podmioty. W przypadku plagiatu wydawca informuje przede wszystkim wydawcę oryginału splagiatowanej publikacji.

Zasada poufności – wszystkie teksty przesłane do wydawnictwa i zakwalifikowane do publikacji podlegają procesowi anonimowej recenzji.

Zasady etyczne obowiązujące Autorów

Zasada oryginalności pracy – zgłoszony tekst musi być oryginalny (nigdzie indziej nie został opublikowany) i zawierać odpowiednie wskazania cytowań.  Niedopuszczalne jest złożenie tego samego tekstu równocześnie do dwóch różnych czasopism/wydawnictw. Publikacja nie może stanowić plagiatu, autoplagiatu oraz nie może zawierać nieprawdziwych informacji.

Zasada autorstwa pracy – należy ujawnić (z określeniem afiliacji) jako Autora/Autorkę osobę, która wniosła istotny wkład merytoryczny w powstanie tekstu naukowego (w koncepcję, realizację lub interpretację badań). W przypadku zaś gdy wkład ten jest nieznaczny, należy wskazać wykazać to w podziękowaniach wraz z opisem roli osoby wspierającej, niedopuszczalne jest autorstwo gościnne i  honorowe.  W przypadku tekstu o autorstwie wspólnym zgłaszający tekst ujawnia wkład poszczególnych Autorów w jego powstanie.

Stosowanie zasad oryginalności pracy i autorstwa ma na celu eliminację następujących zjawisk patologicznych: 

  • plagiat, czyli przywłaszczenie cudzego utworu w całości bądź w części,
  • autoplagiat (zduplikowanie publikacji), czyli opublikowanie własnego utworu w całości lub w części w więcej niż jednym wydawnictwie.
  • autorstwo widmo (ang. ghost authorship), czyli pominięcie w wykazie autorów osób, które przyczyniły do powstania pracy,
  • autorstwo gościnne lub grzecznościowe (ang. guest authorship), czyli przypisanie autorstwa osobom, które nie mają wkładu w przedłożone opracowanie. 

Zasada rzetelności naukowej – w tym rzetelności we wskazaniu źródeł wykorzystanych podczas badań; w przypadku ujawnienia danych lub okoliczności, które mogą mieć wpływ na zawartość merytoryczną zgłoszonego tekstu Autor niezwłocznie powiadamia wydawnictwo o zauważonych błędach lub nieścisłościach w tekście oraz współpracuje z wydawnictwem w celu wycofania lub skorygowania tekstu. Autor jest zobowiązany do wskazania źródła finansowania publikacji lub wkładzie instytucji (organizacji) w badaniach (financial disclosure).

Zasada przeciwdziałania konfliktom interesów – Autor jest zobowiązany do wskazania faktycznych i potencjalnych konfliktów interesów (finansowych lub niefinansowych). 

Zasady etyczne obowiązujące Recenzentów 

Zasada obiektywności i rzetelności recenzji – ocena artykułu/monografii powinna być uzasadniona, poparta własną argumentacją Recenzenta. W przypadku podejrzenia dopuszczenia się przez Autora nieuczciwości naukowej, w szczególności plagiatu, Recenzent jest zobowiązany do poinformowania o tym wydawnictwa.

Zasada terminowości – recenzję należy dostarczyć w terminie ustalonym przez wydawnictwo, w przypadku niemożności sporządzenia recenzji, należy niezwłocznie poinformować o tym zlecającego.

Zasada poufności – recenzje sporządzane są anonimowo, tzn. Autor nie zna nazwisk Recenzentów, a Recenzenci nazwiska Autora (tzw. podwójnie ślepa recenzja). Tekst naukowy poddawany recenzji jest dokumentem poufnym, co oznacza, że Recenzent nie może go udostępniać innym osobom, z wyjątkiem osób upoważnionych przez wydawnictwo.

Zasada przeciwdziałania konfliktom interesów – Recenzent nie sporządza recenzji prac, jeśli występuje między nim a Autorem konflikt interesów, wynikający ze współpracy lub jakichkolwiek innych wzajemnych relacji z Autorami. Recenzent nie może bez zgody Autora wykorzystać tekstu, co do którego została podjęta decyzja o jego niepublikowaniu.

Procedury postępowania zalecane przez COPE, dotyczą sposobu postępowania w przypadkach:

  • podejrzenia o zbędną (zduplikowaną) publikację;
  • podejrzenia o plagiat;
  • podejrzenia o sfabrykowanie danych;
  • zmian na liście autorów;
  • podejrzenia o autorstwo widmo, gościnne lub grzecznościowe;
  • gdy Recenzent podejrzewa nieujawniony konflikt interesów (KI) w zgłoszonym manuskrypcie;
  • gdy czytelnik podejrzewa nieujawniony konflikt interesów (KI) w opublikowanym artykule;
  • gdy wydawca podejrzewa, że występuje etyczny problem ze zgłoszonym manuskryptem;
  • podejrzenia, że Recenzent przywłaszczył sobie pomysły lub dane autora.

W przypadku podejrzenia występowania jednej z wymienionych form nieprzestrzegania zasad etyki publikacyjnej wydawca podejmuje działania, które w celu zapewnienia transparentności i rzetelności postępowania określają dwa zasadnicze etapy. Wydawca:

  • zwraca się do Autora z prośbą o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji i rozstrzygnięcie, czy podejrzenia są uzasadnione i wymagają rewizji pracy lub jej odrzucenia. Decyzję o odrzuceniu pracy powinna poprzedza analiza całości utworu, której celem będzie wskazanie fragmentów nieoryginalnych, zduplikowanych lub zaczerpniętych z innego dzieła ze wskazaniem źródła ich pochodzenia. W uzasadnionych przypadkach wydawca przeprowadza taką analizę z wykorzystaniem wybranego systemu antyplagiatowego,
  • przekazuje informację o stwierdzeniu udokumentowanego naruszenia zasad etyki do przełożonego jednostki podstawowej, w której afiliowany jest Autor.